 |
| Dãy nhà bên trái nơi nghỉ ngơi Chiêu Nam Lầu (49 Nguyễn Huệ). Tòa hòa giải số 115 Charner (nay là tòa nhà Sun Wah) ở cuối ảnh, cạnh đó là nhà anh hùng phi công Roland Garros - Ảnh: Émile Gsell |
Nhà ở giữa đại lộ Charner (nay là Nguyễn Huệ), người tuổi teen ấy thề ở Lăng Ông, Bà Chiểu năm 1918 trước khi học tập tại nước ngoài Pháp; trước sự chứng giám của người cha Nguyễn An Khương - một dịch giả, nhà báo, từng viết cho hai tờ báo Nông Cổ Mín Đàm, Lục Thức giấc Tân Văn, và hơn thế, một nhà chí sĩ lớn đầu thế kỷ 20.
Phụ vương mẹ chàng thanh niên người Gia Định, là chủ Chiêu Nam Lầu ở số 49 đại lộ Charner (nay là Nguyễn Huệ) trong khoảng 1899. Một năm sau, đứa con út có mặt trên thị trường.
Người Việt dựng đại nghiệp giữa đại lộ toàn đơn vị Pháp, Hoa, Ấn
Đại lộ Charner nằm giữa hai con đường quý phái cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20 là Catinat (Đồng Khởi bây giờ) và de la Somme (Hàm Nghi) với hàng loạt tổ chức kinh doanh, khu chợ thuộc ưu điểm kinh doanh của cư dân ba nền văn hóa lớn của thế giới.
 |
|
Đại lộ Charner nhìn trong khoảng sông Sài Gòn đầu thế kỷ 20, khi xe điện (tramway) Sài Gòn - Chợ Lớn đã hoạt động - Ảnh tư liệu |
Các tiệm vải sang trọng hầu như chủ là người Ấn Độ; quán ăn thì không dễ dàng khách hàng nào qua nổi chủ người Hoa; còn khách sạn theo Niên giám Nam kỳ đầu thế kỷ 20 cho thấy đa số khách sạn trên đại lộ Charner và các con phố Catinat đều của chủ người Pháp.
Chiêu Nam Lầu nằm giữa khu vực đó và buôn bán thành công rực rỡ ở cả ba lãnh vực: tiệm may, quán ăn và phòng trọ.
Trước khi bị chính quyền Pháp đóng cửa, 27 năm hoạt động (1899-1926), Chiêu Nam Lầu làm cho buôn bán lừng lẫy giữa đại lộ buôn bán sầm uất. Vua Thành Thái trước khi bị Pháp lưu đày sang đảo Réunion (ở Ấn Độ Dương) đã kẹ đây may hàng chục bộ áo dài.
Về nhà hàng nơi nghỉ ngơi, vợ nhà chí sĩ Nguyễn An Khương vừa điều hành, điều hành nhân viên vừa xắn tay vô bếp đun nấu với những món ăn Nam bộ. Phần lớn thương buôn Sài Gòn - Chi nhánh Lớn lẫn điền chủ, nhà buôn lục tỉnh giấc miền Tây đầu thế kỷ 20 coi Chiêu Nam Lầu là một địa điểm "sành điệu" phải ké khi tới đại lộ Charner và chợ Bến Thành cũ.
Ngoài chất lượng phục vụ, có một nguyên do ngấm ngầm mà dân Sài Gòn lẫn Nam kỳ lúc ấy nói chuyện nhau: đây là nơi lui tới, tá túc của phổ quát nhà ái quốc, nhà cách mệnh lẫn những hoàng thân quốc thích chống Pháp như Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh (nhà cách mạng này mất tại đây), Bùi Quang đãng Chiêu, È Chánh Chiếu, Kỳ Ngoại Hầu Cường Để (cháu đích tôn bốn đời của vua Gia Long)...
Thậm chí hoàng tử Miến Điện (Myanmar) Myngoon Min trong cơn biến loàn quê hương cũng từng nương náu Chiêu Nam Lầu, sau đó cảm phục, để lại công thức chế giễu dầu cù là của hoàng gia Myanmar mà sau này Nguyễn An Ninh khi làm phương pháp mạng đã đi bán loại dầu này ở ngay quê nhà là Hóc Môn, Bà Điểm (người Hóc Môn xưa truyền khẩu câu thơ Cù là hay lắm mấy ông ơi - Dầu hiệu An Ninh thí nghiệm rồi - Quệt thử bên hông, chùm mật nhảy - Uống vô trong bụng, huyết tim sôi…).
Đại lộ của những vị anh hào chí khí lẫm liệt
Các nhà ái quốc Bắc và Trung kỳ đã tìm đến đây trong lời mời gọi của Chiêu Nam Lầu giữa một Sài Gòn yêu nước thương giống nòi, như một lời hát thời khẩn hoang: Thương người xa xứ lạc loài đến đây...
Khi cụ Phan Bội Châu bí mật tham gia Sài Gòn, tá túc ở Chiêu Nam Lầu, ông chủ Nguyễn An Khương đã công ty cho cụ chạm mặt những nhà điền chủ yêu nước nổi tiếng lục thức giấc như È cổ Chánh Chiếu (đại điền chủ Rạch Giá), Nguyễn Thần Hiến (điền chủ Cần Thơ)...
Bộ ba Nguyễn An Khương - Trần Chánh Chiếu - Nguyễn Thần Hiến đã thành cơ sở tài chánh hỗ trợ phổ biến du sinh viên Nam kỳ trong phong trào Đông Du và lãnh đạo phong trào Đông Du của cụ Phan ở Nam kỳ trong khoảng 1904.
Nhà cách mệnh Nai lưng Chánh Chiếu đã mời ông chủ Chiêu Nam Lầu cộng tác (chủ bút, biên tập, viết bài) cho nhị tờ báo của bản thân mình là Nông Cổ Mín Đàm và Lục Thức giấc Tân Văn với những bài báo kêu gọi ái quốc, duy tân.
Nguyễn An Ninh, con ông chủ Chiêu Nam Lầu sau khi du học Pháp về, giữ đúng lời thề xưa với thân phụ, với nước nhà đã sống toàn vẹn khí tiết lẫm liệt của một chàng thanh niên Sài Gòn.
Người cử nhân luật hạng tuyệt vời của Đại học Sorbon chỉ sau nhị năm du học Pháp đã lao vô hoạt động cách mệnh ngay sau đó, trong khoảng năm 20 tuổi. Hai năm sau, năm 1922, anh đã đi về Sài Gòn, đi về đại lộ xưa bỏ bộ âu phục, mặc áo bà ba, đi guốc, bỏ tóc xõa vai ấp ủ từng chồng báo Tiếng Chuông Rè kêu gọi chống Pháp mà bản thân mình khiến cho chủ bút, phóng viên lẫn xếp chữ, rao bán...
Giới trẻ Sài Gòn, lục thức giấc như GS È Văn Giàu lúc đó coi "Nguyễn An Ninh là thần tượng của đồng bào lục tỉnh, của sinh viên chúng tôi... Con người sôi nổi, đại chúng đó, hùng hồn ở diễn đài, bén nhọn trên cột báo, không chút sợ Tây, tà, tham gia tù (Nguyễn An Ninh đi tù 5 lần và chết ở Côn Đảo năm 1943, khi ông 43 tuổi) như về quê...".
 |
|
Nhà cách mệnh Nguyễn An Ninh (từ trái sang): sau khi học tập tại nước ngoài Pháp, khi khiến cho báo Tiếng Chuông Rè và khi bị Pháp bắt giam - Ảnh tư liệu |
 |
| Nhà cách mệnh Nguyễn An Ninh và thê thiếp, đàn ông Nguyễn An Tịnh trước khám lớn Sài Gòn 1937 - Ảnh tư liệu gia đình |
Khi cụ Phan Châu Trinh trên giường bệnh ở Chiêu Nam Lầu thì nghe tin Nguyễn An Ninh bị Pháp bắt lúc 11g30 trưa 24-3-1926. Ngay đêm đó, lúc 21g30, cụ đã ra đi (nay tròn 90 năm, 1926-2016).
Đám tang nhà ái quốc khổng lồ Phan Châu Trinh là đám tang lớn nhất ở Sài Gòn tới nay với 100.000 người dự, 1/3 dân số Sài Gòn lúc ấy mà báo chí Pháp nói ngày đó là ngày "Việt Nam thức tỉnh".
Kỳ Ngoại Hầu Cường Để cũng suýt bị mật vụ Pháp bắt khi đang ngủ ở Chiêu Nam Lầu (Nguyễn An Ninh: Tôi chỉ khiến cơn gió thổi - Hồi ký của Nguyễn Thị Minh, con gái Nguyễn An Ninh).
Những cuộc bàn quốc sự ở Chiêu Nam Lầu diễn ra trước quán Café de la Paix ở bên kia các con phố, góc ngã tư Nguyễn Huệ - Mạc Thị Bưởi hiện thời.
Đây là quán mà Tổng đốc Đỗ Hữu Phương, một cộng sự đắc lực của thực dân Pháp thường tụ tập cà phê và bàn chuyện với những hero phong lưu, quan chức trong chính quyền Pháp ở Sài Gòn lúc đó như Paul Blanchy (thời Pháp được đặt tên cho tuyến phố Nhì Bà Trưng hiện thời), Morin, Bonnet...
 |
| Tòa hòa giải (Justice de Paix) số 115 đại lộ Charner (nay là tòa nhà Sun Wah), cùng dãy với Chiêu Nam Lầu số 49. Tuyến phố bên hông tòa nhà nay là tuyến đường Huỳnh Thúc Kháng - Ảnh tư liệu |
Sẽ là thiếu sót bất chợt nhắc đến một dân cư đại lộ Charner, một chàng trai Sài Gòn dù anh vốn là người Pháp: Roland Garros. Người phi công trước tiên vượt Đại Tây Dương, chết trong không chiến với máy bay Đức trong Thế chiến thứ nhất 1918 được người Pháp tôn vinh nhân vật đã ở đây tới năm 12 tuổi ở đại lộ Charner, học Trường Chasseloup-Laubat (nay là Trường THPT Lê Quý Đôn) trước Nguyễn An Ninh vài năm.
Theo Nguyễn Đức Hiệp, "toàn bộ người Sài Gòn cũ vẫn còn nhớ đã thấy Roland đùa giỡn với người chị gái trước văn phòng của ông George Garros trên đường Charner" (thời Pháp, tên vị hero này đã được đặt cho một đoạn đường sau chợ Bến Thành nay là Thủ Khoa Huân).
Trên đại lộ Charner, nhà phụ thân mẹ Roland Garros số 117 (cạnh Tòa hòa giải số 115 - nay là tòa nhà Sun Wah), khá gần Chiêu Nam Lầu số 49. Thân phụ anh, ông George Garros là một trạng sư và là một nhà báo cấp tiến; bạn với phổ quát người Việt yêu nước như Bùi Quang quẻ Chiêu, Lê Hoằng Mưu, È cổ Chánh Chiếu...
 |
| Anh hùng phi công Roland Garros - Ảnh tư liệu |
Xem thêm: váy ngủ tiếng anh là g
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét