 |
| Quán ăn Bến Thành cũ trên kinh Quán ăn Vải trước năm 1887 khi chưa lấp kinh (nay là trục đường Nguyễn Huệ) - Ảnh tư liệu |
Kỳ 1: Mini Bến Thành bạn nào cũng biết cũng có chuyện ít người biết
Kỳ 2: Hàng quán Bến Thành, mối manh di chuyển lớn nhất Đông Dương xưa
Kỳ 3: Chi nhánh Bến Thành tạo dựng tuyến đường nối Sài Gòn - Cơ sở Lớn làm cho một
Kỳ 4: Tiệm Bến Thành xưa tên thiệt là gì?
Kỳ 5: Quán ăn Bến Thành ở đâu trong 2 cơn hủy diệt bi tráng?
Việc xây dựng tiến hành ngay cả khi chưa chiếm hữu xong xuôi cục bộ Gia Định, thậm chí hàng vạn quan quân nhà Nguyễn đang ồ ạt tập kết, xây đắp chiến tuyến ở đại đồn Chí Hòa bí quyết đó một vài cây số cho thấy người Pháp đã trông thấy địa điểm cần thiết của ngôi chợ nằm giữa lòng Sài Gòn này.
Nhưng ngôi chợ Bến Thành mới được bố trí vô sâu trong kinh chợ Vải, trên phố Charner (nay là trục đường Nguyễn Huệ) chứ không nằm bến sông như ngôi chợ cũ.
Trong khoảng sông Sài Gòn nhìn vô, chợ bên tay trái nhìn ra kinh chợ Vải (hay kinh Charner).
 |
| Địa điểm chợ Bến Thành cũ trên bản đồ 3D Sài Gòn năm 1881 do sĩ quan công binh Pháp Fauvre vẽ rất đúng đắn từng tòa nhà giai đoạn đó. Trong phiên bản đồ, kinh Coffyn, kinh Cây Cám, rạch Cầu Sấu đã bị lấp thành tuyến đường Lê Lợi, Lê Thánh Tôn, Hàm Nghi hiện nay. Kênh Cửa hàng Vải (màu xanh trong bản đồ) mới bị lấp một phần. Phổ biến công trình thời đó bây giờ vẫn còn: UBND TP.HCM, Cục Thương chính TP.HCM... - Đồ họa: T.Thiên |
 |
| Địa điểm chợ Bến Thành cũ trong bản đồ Sài Gòn (Nam kỳ) năm 1878. Bạn dạng đồ này cuối con đường Charner chưa có tòa nhà hội sở UBND TP.HCM hiện nay (chưa xây dựng) và những nơi công cộng Bến Thành bây chừ còn là ao/đầm Bồ Rệt - Đồ họa: T.Thiên |
Cụ thể chợ Bến Thành cũ bây giờ nằm trong khuôn khổ bốn đoạn đường (theo chiều kim đồng đại dương; chúng tôi dùng tên bây chừ để bạn đọc không rối): Nguyễn Huệ - Hải Triều - Đại dương Tùng Mậu - Ngô Đức Kế.
Căn tin Bến Thành xưa lập cập hồi sinh mạnh mẽ
Ngôi chợ xây đắp rất nhanh và hoạt động từ năm 1860 với năm gian cột gỗ, mái lá như ngôi chợ Vải một gian đầu trục đường trước đó. 10 năm sau, năm 1870, một gian cháy và đó là thời cơ để ngôi chợ được xây dựng lại theo các nghị định của Thống đốc Nam kỳ lúc ấy (cấm công trình, dinh thự ở nội ô Sài Gòn lợp tranh): cột gạch, sườn gỗ, lợp ngói (riêng gian bán giết mổ lợp tôn, lát đá granit).
Ngôi chợ xây đắp lại này cũng có năm gian bày bán đồ khô, cá, giết, thực phẩm và siêu thị.
Chính thức "hồi sinh", ngôi chợ Bến Thành ngay tức thì sống mạnh mẽ: ghe thuyền các nơi đổ đến trao đổi chật kênh Charner (nay là Nguyễn Huệ) trước chợ và rạch Cầu Sấu (nay là Hàm Nghi) góc trái sau chợ - nhị tuyến phố nước lên xuống hàng hóa và khách đi chợ.
Nam kỳ phong tục nhơn vật diễn ca của Nguyễn Liên Phong (xuất bản năm 1909) đã dành 50 dòng thơ truyền tụng sự sầm uất của ngôi chợ này: Bến Thành chợ rộng tứ vi - Mấy khu chợ xén ở thì nói quanh năm (...) - Bánh trái nhân thức mấy chục hàng - Bò heo thớt giết mổ nhảy đầm tràn ngang dọc...
 |
| Đám con nhỏ phụ bốc vác ở chợ Bến Thành cũ năm 1907 hoặc phụ khách đi chợ mang hàng về (đựng trong đồ thúng) - Ảnh tư liệu |
Năm 1887, kinh Charner bị lấp thành đại lộ Charner (dân lúc đó gọi là con đường Kinh Lấp). Nhì bên tuyến đường, tòa tháp người Việt, Hoa, Ấn, Miên... san sát, buôn bán sầm uất đến mức xung quanh chợ là hàng loạt nhà hàng, nơi nghỉ ngơi, thậm chí cả tòa soạn báo.
Phổ thông năm hoạt động, ngôi chợ xuống cấp, cùng với đó là kinh Quán ăn Vải nhiều rác bốc mùi hôi thối ngay trước Tòa thị chính (nay là hội sở UBND TP.HCM) đến mức cư dân bao quanh khiến đơn phản đối lên Hội đồng TP Sài Gòn lúc ấy.
Hội đồng đô thị lên kế hoạch làm cho chợ Bến Thành mới, xa nơi cũ, chi tiết ở khu vực ao/đầm Bồ Rệt (marais Boresse) với kinh phí dự trù 400.000 franc, thực tế 975.000 franc (để so sánh, cùng thời gian này tiệm tạm hóa Quận Sĩ trên phố Nguyễn Trãi hiện thời được xây đắp với kinh phí 1,5 triệu franc).
Căn tin Bến Thành mới khai thị tháng 3-1914, chợ Bến Thành cũ bị giải tỏa để xây dựng kho bạc (trước 1975 là Tổng nha Ngân khố, nay là Kho bạc TP.HCM).
Riêng một trong năm gian là gian bán làm thịt lợp tôn phía sau được giữ lại.
Chỉ một "mầm mống" đó thôi, chợ Bến Thành cũ lại tiếp tục sống tới tận hôm nay, hơn 1 thế kỷ.
Quán ăn Cũ sầm uất với giết quay bánh mì, cơm thố và... cà phê dĩa
Hàng quán Bến Thành cũ, người địa phương nói gọn thành chợ Cũ; chợ Bến Thành mới xây, dân gọi là chợ Mới.
Từ gian giết được giữ lại nhưng đẩy ra phía sau, chợ Cũ hoạt động ngay hè phố đại lộ de la Somme mênh mông như mặt tiền cũ ở đại lộ Charner; vừa tiếp diễn thông ra sông Sài Gòn như trước để dễ dàng đi thẳng ra chợ Bến Thành mới bí quyết đó một vài trăm mét.
Gian hàng giết mổ sau đó cũng bị giải tỏa. Không nhà lồng chợ, không bảng tên, chỉ sống trên hè phố vậy mà chợ Cũ vẫn sống rất khỏe, hùng cứ cả nhị con đường bé bỏng thông ra đại lộ de la Somme như (tên bây giờ): Tôn Thất Đạm, Hồ Tùng Mậu, thậm chí lân la ra đến Hải Triều, Pasteur...
 |
| Quầy bánh mì trên phố Hàm Nghi sầm uất trước năm 1975 - Ảnh: LIFE |
 |
| DÃy tiệm giết thịt quay chợ Cũ nổi tiếng trước 1975 trên phố Hàm Nghi, hiện chỉ còn một tiệm (Thiên Nhiên - tiệm giũa, có mấy khách phía trước) - Ảnh tư liệu |
Khi chợ Mới có thị phần mạnh về thực phẩm thì kế bên những món hàng chợ nào cũng có này, chợ Cũ dồn vào một chỗ khai thác thêm chuyện ăn uống.
Phổ thông cư dân vốn gốc Quảng Đông với nền ẩm thực bậc nhất Trung Hoa, chợ Cũ ko phải thua kém hàng quán ở Chi nhánh Lớn, dễ dàng trở thành nơi tậu đến thưởng thức các món ăn không chỉ của dân Sài Gòn mà còn của khắp Nam kỳ lục tỉnh giả dụ có dịp tới Sài Gòn.
Gian hàng làm thịt hóa thân thành đa dạng tiệm làm thịt quay bánh mì lừng lẫy cho tới nay với da giòn, ngọt vị mật ong nhưng làm thịt rất mềm. “Cao lầu chợ Cũ”, cà phê dĩa, hủ tiếu, bánh mì xíu mại... có bạn nào người Sài Gòn không muốn từng một lần xịt ăn?
 |
| Một quán hủ tiếu trước chợ Bến Thành cũ năm 1908 với thực khách Sài Gòn ngồi... chồm hổm - Ảnh tư liệu |
 |
| Một chị bán rau củ quả chồm hổm phía sau chợ Bến Thành cũ (nhìn ra đường Biển Tùng Mậu bây giờ) - Ảnh tư liệu |
 |
| Tuyến phố Biển Tùng Mậu, mặt sau chợ Bến Thành cũ sáng 7-10. Tòa nhà Bitexco bên phải ảnh là nơi mấy chị tiểu thương chợ chồm hổm ngồi khi xưa - Ảnh: M.C. |
Thế nhưng nhị món tuyệt chiêu nhất nhưng cũng rẻ rề của siêu thị Cũ này là cơm thố và cà phê dĩa.
Phổ quát ngày chủ nhật trước năm 1975, mấy thằng trẻ con chúng tôi được mái nhà đưa đi Sở Thú chơi sau khi ké chợ Cũ ăn đã đời. Ở chợ Cũ, đám bé dại chúng tôi há hốc mồm khi thấy hàng trăm vị khách ngồi chồm hỗm trên ghế. Khi ly cà phê oi bức bưng ra trên dĩa, mấy vị khách trong khoảng "thầy Nhị" cho tới ông ba gác, đạp xích lô. thợ thuyền đổ ra dĩa, thổi cho bớt nóng và... húp.
Mùi cà phê nóng bay ngập quán cà phê, khách từ "Thầy Hai" (công chức, trí thức) tới ông xích lô, ba gác ngồi bên nhau chật chội có lẽ đã thành ký ức khó quên của người Sài Gòn về ngôi chợ này.
Còn cơm thố đựng trong các thố men hoa xanh nước đại dương, hấp trong chiếc xửng nhiều tầng bằng tre ăn với cá kho khô, canh cải bẹ nấu với cá thác lác ở mấy quán góc Tôn Thất Đạm – Hàm Nghi (hiện còn một quán trên phố Tôn Thất Đạm).
 |
| Quán ăn Tôn Thất Đạm, một khu vực của chợ Cũ sáng 7-10. Ảnh chụp góc ngã tư Tôn Thất Đạm - Hàm Nghi, trước năm 1975 là nơi dồn vào một chỗ đa dạng quán cơm thố - Ảnh tư liệu |
Mỗi thố hạn độ một chén cơm nhỏ dại nên có ông chạy ba gác ăn lần 5, 6 thố. Dân có tiền thì chỉ ăn 1, 2 thố nhưng thay vì kêu cá kho khô thì kêu gà nướng, bồ câu quay, cá hấp... Giàu có năng lực tài chính thấp gì cũng ngồi cạnh nhau ăn rầt chung, chuyện trò với nhau rôm rả...
Riêng món “hầm vĩ bác bỏ hột vịt, chưng giấm tuyến phố” là món cá lù đù (hầm vĩ) trộn phổ biến hột vịt rồi hấp hoặc bác, ăn với rau sống, dưa leo (học giả Vương Hồng Sển đã kể món này ra ngay phần bắt đầu Sài Gòn năm xưa - 1960).
... Hơn 200 năm xuất hiện trên đất Sài Gòn (có nhẽ khoảng trong khoảng khi thành Gia Định 1790 được xây đắp), chợ Bến Thành đã bao phen lận đận, dời đổi, thậm chí có lúc tưởng đã chết.
Nhưng rồi ngôi chợ ấy lại hồi sinh mạnh mẽ, dù sống vỉa hè vẫn sống sót cho tới nay, hơn một thế kỷ... không nhà.
 |
| Con trẻ Sài Gòn trước quán giết mổ heo quay, vịt quay Thiên Nhiên trên đường Hàm Nghi trước 1975. Người mặc áo thun trắng chống nạnh là Xá Xây, thợ chặt giết thịt lúc ấy của tiệm (giờ đã mất) - Ảnh tư liệu |
 |
| Dãy tiệm giết thịt quay bánh mì san sát trên đường Hàm Nghi trước 1975. Cơ sở Thiên Nhiên (cạnh cột điện) giờ vẫn còn, tiệm bìa trái ảnh giờ là tiệm bánh Như Lan - Ảnh tư liệu |
 |
| Dãy cửa hàng trên đường Hàm Nghi, siêu thị Cũ bây giờ. Quán thịt quay Thiên Nhiên lẫy lừng hơn nửa thế kỷ trước giờ vẫn còn - Ảnh: M.C. |
 |
| Những nơi công cộng Cũ bây chừ nằm trong khu vực các con đường: Hàm Nghi - Tôn Thất Đạm - Biển Tùng Mậu (đoạn từ Ngô Đức Kế tới Hải Triều). Hội chợ Cũ cách thức địa điểm chợ Mới (Bến Thành) bây giờ một số trăm mét - Đồ họa: T.Thiên |
Xem tại: váy ngủ đẹp quyến rũ
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét